Image via Wikipedia
Η κεφαλαιαγορές σήμερα είναι τόσο οργανωμένες που εύκολα θα μπορούσαν να ελεγχθούν με τρόπους που θα αναφέρω παρακάτω. Αν μια εταιρεία υποχρεωνόταν να καταβάλει μεγαλύτερους φόρους θα άλλαζε έδρα, αν οι μισθοί σε μια χώρα αυξανόταν οι εταιρεία θα μετέφερε αλλού την παραγωγή της. Οι εταιρείες έχουν πλήρη ελευθερία σε τέτοια θέματα ενώ παράλληλα η κοινωνική ευημερία στηρίζεται στις επιλογές τους. Γι' αυτό λέμε ότι ακόμη και στις μέρες μας που πολλές επιχειρήσεις και τράπεζες κόντεψαν να καταρρεύσουν τα κράτη έσπευσαν να τις βοηθήσουν.
Για να βρούμε πως θα μπορούσε η εξουσία των μεγάλων εταιρειών να τιθασευτεί ή ακόμη και να κατευθυνθεί εκεί που οι κοινωνίες επιθυμούν θα πρέπει να δούμε από που αντλούν οι εταιρείες τη δύναμή τους. Η δύναμη αυτή αντλείται από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές και τα χρηματιστήρια όπου γίνεται η διανομή των κεφαλαίων και ανακατευθύνονται σε παραγωγικούς σκοπούς. Να δώσω ένα παράδειγμα για να γίνει κατανοητό πόσο σημαντικό είναι αυτό.
Ας πάρουμε για παράδειγμα τις πιο μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις π.χ. τις τράπεζες. Το 2005 μετά από 7-8 χρόνια μεγάλης ανάπτυξης τα περιθώρια κέρδους τους από τη δραστηριότητά τους στην Ελλάδα μειώθηκε. Τότε οι ξένοι θεσμικοί επενδυτές τους έστειλαν αυστηρές οδηγίες ότι... τα περιθώρια κέρδους του αρχίζουν να αυξάνουν μειούμενα με αποτέλεσμα σε λίγο να έμεναν στάσιμα αν οι ελληνικές τράπεζες δεν έκαναν επενδύσεις σε αναδυόμενες και παρθένες αγορές όπου τα περιθώρια κέρδους θα ήταν μεγάλα ώστε να αντισταθμίσουν τους μειωμένους ρυθμούς ανάπτυξης στην Ελλάδα.
Τι έγινε τότε, οι ελληνικές επιχειρήσεις (τράπεζες) σκέφτηκαν ότι εφόσον δεν μπορούσαν να αναπτυχθούν άλλο στην Ελλάδα ή θα πήγαιναν στο εξωτερικό ή οι ξένοι επενδυτές θα αποχωρούσαν από τις επενδύσεις που είχαν στις μετοχικές τους αξίες και έτσι η αξία των τραπεζών θα μειωνόταν δραματικά. Αυτή η μείωση της χρηματιστηριακής αξίας είναι αυτό που φοβούνται όλες οι εταιρείες και όλες οι μεγάλες επιχειρήσεις.
Παρόμοιο πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί η Exxon-Mobil. Δεν έγινε αντιληπτό εν μέσω γενικού χαμού ότι φέτος η εταιρεία σύμβολο της παγκόσμιας εταιρικής ισχύος, μέσα στη μεγαλύτερη χρηματιστηριακή κρίση των τελευταίων δεκαετιών, εμφάνισε τα μεγαλύτερα καθαρά κέρδη στην παγκόσμια οικονομική ιστορία όλων των εποχών, ύψους 45,2 δις δολαρίων. Παρόλα αυτά ήδη οι θεσμικοί επενδυτές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου γι' αυτή την εταιρεία λόγω των έντονα αρνητικών μελλοντικών προοπτικών της. Αν η Exxon-Mobil δεν κάνει αυτό που οι θεσμικοί επενδυτές της πουν τότε θα καταρρεύσει. Ακόμη και οι κολοσσοί, ιδίως αυτοί, εξαρτώνται αποκλειστικά από τους επενδυτές.
Μπορεί να υπάρχουν εξαιρέσεις αλλά ο κανόνας είναι ότι τα αφεντικά που ελέγχουν τις μεγάλες επιχειρήσεις μέσω των αγορών και πωλήσεων των μετοχών τους στις οργανωμένες χρηματιστηριακές αγορές, είναι οι θεσμικοί επενδυτές, τα διάφορα hedge funds , η διεθνής κερδοσκοπία και όλη γενικά η επενδυτική κοινότητα. Αυτοί είναι οι μόνοι στους οποίους οι εταιρείες υπακούν με ευλάβεια. Και ως γνωστόν το μόνο που επιζητούν αυτοί οι επενδυτικοί οργανισμοί και μηχανισμοί είναι τις μέγιστες δυνατές αποδόσεις όσο πιο βραχυπρόθεσμα γίνεται.
Το μυστικό σε αυτή την υπόθεση είναι ότι οι αγορές που δραστηριοποιείται η επενδυτική κοινότητα είναι κατά πλειοψηφία απόλυτα οργανωμένες με πολύ άκαμπτους κανόνες λειτουργίας. Το ίδιο συμβαίνει και με τους κανόνες και τα καταστατικά λειτουργίας των θεσμικών επενδυτών. Στις ΗΠΑ η επιτροπή κεφαλαιαγοράς κάνει ελέγχους με συνοδεία οπλισμένων με αυτόματα όπλα αστυνομικών. Το καταστατικό των εταιρειών επενδύσεων, αμοιβαίων κεφαλαίων, ασφαλιστικών ταμείων, αποθεματικών κτλ (με εξαίρεση τα Hedge Funds) περιγράφουν με μεγάλη λεπτομέρεια τι μπορεί να κάνει και τι όχι ένας διαχειριστής κεφαλαίων.
Σε αυτό το πλαίσιο υπάρχουν συγκεκριμένες κατηγορίες και είδη επενδύσεων ανάλογα με τον υποψήφιο αγοραστή-επενδυτή. Για παράδειγμα υπάρχουν οργανώσεις και funds στο εξωτερικό που επενδύουν βάσει του καταστατικού τους σε επιχειρήσεις που σέβονται (το πώς αποδεικνύεται αυτό και σε τι βάθος είναι θέμα ειδικής ανάλυσης) τους κανόνες προστασίας του περιβάλλοντος, ή σε άλλες που δείχνουν ειδική μέριμνα για τους εργαζομένους. Για παράδειγμα η Εμπορική Τράπεζα λόγω των τρομερών παροχών που δείνει στους εργαζόμενους έχει ενταχθεί σε κάποιους ειδικούς κοινωνικούς δείκτες επιχειρήσεων που περιέχουν αποκλειστικά ανάλογες εταιρείες. Αντίστοιχα η Wal-Mart στην οποία γίνονται συνεχώς καταγγελίες για την εμπόδιση της συνδικαλιστικής δραστηριότητας ή για την αδιαφορία για το περιβάλλον δεν ανήκει σε τέτοιους δείκτες.
Συνεπώς το πρόβλημα κοινωνικού ελέγχου των επενδύσεων, δηλαδή της χρηματοδότησης ουσιαστικά των επιχειρήσεων (το οξυγόνο τους) θα μπορούσε πολύ εύκολα να ελεγχθεί άμεσα μέσω αυτής της μεθόδου. Ώς γνωστόν, τα μεγαλύτερα επενδυτικά κεφάλαια στον κόσμο είναι τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων, κεφάλαια αξίας πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων τα οποία μάλιστα χαίρουν σημαντικής εκτίμησης από τις μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις λόγω των σταθερών επιλογών τους. Η μετακίνηση των χαρτοφυλακίων τους προς συγκεκριμένους κλάδους και επιλογές θα μπορούσαν να αλλάξουν όλο τον κόσμο.
Ας δούμε ένα πρακτικό παράδειγμα, υπογράφεται μια διακρατική συμφωνία που αφορά όλα τα ασφαλιστικά ταμεία (θεσμικούς επενδυτές) των μεγαλύτερων 30 χωρών στην οποία συμφωνείται ότι: α) δημιουργείται ένας διεθνής οργανισμός εποπτείας του ρίσκου των επιχειρήσεων που είναι ενταγμένες σε συγκεκριμένους δείκτες β) ότι τα ασφαλιστικά ταμεία των χωρών αυτών θα είναι υποχρεωμένα να επενδύουν τα αποθεματικά τους που προορίζονται για μετοχική επένδυση μόνο σε εταιρείες που υπάγονται σε τέτοιους δείκτες και γ) ότι για να ενταχθούν οι μετοχές κάποιων επιχειρήσεων σε τέτοιους δείκτες θα πρέπει να προηγείται η εφαρμογή αυστηρών κοινωνικών ελέγχων προς την κατεύθυνση που οι κοινωνίες επιθυμούν να προσανατολιστούν.
Για να μην γελοιοποιηθεί ένα τέτοιο σύστημα και να εκπέσει στο επίπεδο της φιλανθρωπίας ή της υποτιθέμενης σήμερα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης θα έπρεπε οι κοινωνικοί φορείς, τα κόμματα, οι συνδικαλιστές, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις και οι ενώσεις πολιτών που θα αποφασίζουν με δημοκρατικές ψηφοφορίες να συμμετέχουν στον κοινωνικό έλεγχο με προτεραιότητα. Θεωρώ ότι θα είχαμε περισσότερη δημοκρατία αν οι πολίτες ψήφιζαν για θέματα που αφορούν τον αυστηρό κοινωνικό έλεγχο των επιχειρήσεων παρά τώρα που ψηφίζουν πολιτικούς χωρίς καμία ουσιαστική αρμοδιότητα.
Εφόσον η ροή των κεφαλαίων προς επένδυση περιορίζεται σε συγκεκριμένους δείκτες (και τώρα αυτό γίνεται χωρίς όμως συμμετοχή των πολιτών και της κοινωνίας) οι επιχειρήσεις που θα μένουν εκτός αυτών των δεικτών επειδή δεν θα συμμορφώνονται με τις προδιαγραφές που θέτει η κοινωνία θα οδηγούνται είτε στον μαρασμό είτε σε μειωμένη κερδοφορία με αποτέλεσμα να μην μπορούν ποτέ να αποκτούν ισχύ.
Ας δούμε ένα πρακτικό παράδειγμα. Η κοινωνία αποφασίζει τους στόχους , π.χ. συμφωνία τερματισμού των στρατιωτικών εξοπλισμών, παραγωγή μόνο προϊόντων που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον, καθορισμός του εσωτερικού τρόπου λειτουργίας των επιχειρήσεων σύμφωνα με αποδεκτά δημοκρατικά μοντέλα διοίκησης, μίνιμουμ αποδοχών και συνθηκών ασφάλειας εργασίας για τον τρίτο κόσμο. Στη συνέχεια οι φορείς εξειδικεύουν τις αποφάσεις της κοινωνίας ως εξής: η περιβαλλοντικές οργανώσεις αποκλείουν κατευθείαν από τους δείκτες εταιρείες που έχουν στο στόχαστρο π.χ. εταιρείες ανάπτυξης τεχνολογίας και παραγωγής πολεμικών συστημάτων, διακίνησης πολύτιμων μετάλλων από χώρες με δικτατορικές κυβερνήσεις, ή και μεγάλες πολυεθνικές που χρησιμοποιούν παιδική εργασία στον τρίτο κόσμο ή έχουν αναφερθεί δυστυχήματα και υπάρχουν εκθέσεις για συνεχείς παραβιάσεις της διεθνούς νομοθεσίας ασφάλειας εργασίας. Αυτό το σύστημα θα περιλαμβάνει και εγχώριες κατηγοριοποιήσεις εταιρειών. Στη συνέχεια και πάλι άμεσα οι πολίτες θα επικυρώνουν τις εξειδικεύσεις των φορέων και θα εφαρμόζονται υποχρεωτικά.
Οι εταιρείες που δεν πληρούν τις προδιαγραφές που η κοινωνία θα αποφασίζει θα τείνουν να εξαλείφονται αν δεν συμμορφώνονται άμεσα. Με αυτό τον τρόπο θα μπορεί να κατευθυνθεί η επιχειρηματική δραστηριότητα προς σκοπούς επωφελείς για τις κοινωνίες και με στόχους που αναμορφώνουν όλο τον κόσμο. Στο ίδιο πλαίσιο θα μπορούσε να οριοθετηθούν οι συντεταγμένες της χρηματοδότησης από τις τράπεζες προς τις επιχειρήσεις που δεν είναι εισηγμένες σε οργανωμένες αγορές.
Τα παραπάνω βέβαια δεν αποτελούν τελικούς στόχους ενός ιδανικού συστήματος αλλά διεξόδους ελέγχου της τρομακτικής δύναμης που έχουν σήμερα οι επιχειρήσεις και τα διεθνή επενδυτικά κεφάλαια. Στην παραπάνω προσπάθεια μπορούν να συνυπολογιστούν πολλές περισσότερες παράμετροι όπως το θεσμικό πλαίσιο οργάνωσης των διεθνών κεφαλαιαγορών με ανάλογο τρόπο που ισχύει και σήμερα. Σήμερα αποκλείονται εταιρείες από τη συμμετοχή τους σε κάποιες κεφαλαιαγορές αν δεν πληρούν κάποιες προϋποθέσεις. Το ίδιο θα γίνεται και τότε, αλλά στις προϋποθέσεις θα ενταχθούν και κάποιοι αυστηροί κοινωνικοί όροι. Με τον ίδιο τρόπο μπορούν να γίνουν πολλά περισσότερα προς την επιθυμητή λειτουργία των τραπεζών εφόσον όπως αποδείχθηκε το κράτος με τις χρηματοδοτήσεις του μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο λειτουργίας τους.
Τα παραπάνω είναι ένα πολύ γενικό περίγραμμα που στηρίζεται σε υπάρχοντες θεσμούς, στην υπάρχουσα λειτουργία των αγορών προσθέτοντας μόνο τον παράγοντα του ελάχιστου και βασικού κοινωνικού ελέγχου με άμεσο τρόπο απευθείας από την κοινωνία. Ακριβώς με τον τρόπο που καταλαβαίνουν οι επιχειρήσεις. Αν τέτοιες πολύ εύκολες και προφανείς λύσεις δεν μπορούν να συζητηθούν τότε σημαίνει ότι είμαστε σε πολύ πιο σκοτεινές περιοχές από όσο μπορούμε να φανταστούμε. Πώς αλλιώς εξηγείται ότι μηχανισμοί που υπάρχουν και μπορούν να χρησιμοποιηθούν με άμεσα αποτελέσματα δεν συζητιούνται καθόλου;
Νομίζω ότι αν τα κράτη δεν είναι υποκαταστήματα των πολυεθνικών εταιρειών και αφού θεωρητικά έχουν μεγάλη ισχύ με στρατούς, πολίτες, λαούς, θεσμούς, προϋπολογισμούς και δημοκρατικές διαδικασίες θα μπορέσουν να ελέγξουν την επιχειρηματική δύναμη όχι καταστρέφοντάς την αλλά κατευθύνοντάς την υποχρεωτικά προς τα εκεί που επιθυμούν.
Γιατί για παράδειγμα τα κόμματα που έχουν ειδική (έστω και θεωρητικά) σχέση με την κοινωνία και τους δημοκρατικούς θεσμούς της, δεν θα μπορούσαν να σχεδιάσουν μια ανάλογη πρόταση σε διεθνές επίπεδο ακόμη και αν δεν κυβερνάνε επί του παρόντος; Οι αντιρρήσεις σε ένα τέτοιο σχέδιο σίγουρα δεν θα σκόνταφτε στην αποτελεσματικότητά του αφού βλέπουμε σήμερα πόσο πολύ κοστίζει η "αποτελεσματικότητα" της κερδοσκοπικής αναρχίας ενώ το κόστος θα είναι ακόμη μεγαλύτερο στο μέλλον λόγω των σημερινών κρατικών χρηματοδοτήσεων καθώς και της απομείωσης της περιουσίας των ασφαλιστικών ταμείων λόγω των επενδύσεών τους.
Προσωπικά πιστεύω ότι παρόλο που ένα τέτοιο σχέδιο θα ήταν εντελώς ανατρεπτικό και πολλαπλής αποτελεσματικότητας σε πολλά επίπεδα δεν θα συζητηθεί ποτέ. Δεν θα συζητηθεί διότι άρρητα αλλά σταθερά οι κοινωνίες, οι πολίτες και οι λαοί έχουν αποδεχθεί το σιωπηλό ρόλο τους αλλά και επειδή οι πολιτικές δυνάμεις σε όλο τον κόσμο δεν αντιπροσωπεύουν το λαό αλλά τα επιχειρηματικά συμφέροντα. Σε αυτό το πλαίσιο η πρόταση που κάνω αποδεικνύει ότι προτάσεις που μπορούν να ελέγξουν την κατάσταση υπάρχουν και μάλιστα χρησιμοποιώντας τους υπάρχοντες θεσμούς και μέσα. Γιατί δεν εφαρμόζονται ούτε κατ' ελάχιστο; Τρόποι υπάρχουν πολλοί, αναφέρω έναν πολύ απλό χωρίς να μειώνει το συνολικό εισόδημα και χωρίς να χρειάζονται ριζικές ανατροπές.....
greekrider
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου